خاموت

خاموت یا به زبان انگلیسی Rebar، نوعی میلگرد فولادی است که در ساخت و ساز استفاده می‌شود. این میلگرد‌های فولادی، با قطرها و اندازه‌های مختلف تولید می‌شوند و به صورت قوس‌ها یا ایستاده در سازه‌های بتنی قرار می‌گیرند. استفاده از خاموت در بتن‌های ساختمانی، به منظور افزودن استحکام و مقاومت بیشتر به ساختمان و جلوگیری از ترک‌خوردگی و آسیب به سازه کمک می‌کند.

خاموت چیست

میلگردها سایزها و انواع مختلفی دارند. جنس میلگرد طولی از نوع A2 ،A3 و یا A4 است و جنس میلگرد عرضی از نوع A1 و A2 است که معمولاً در سایزهای 8، 10 و 12 است. به دلیل قابلیت انعطاف‌پذیری بالای میلگرد آجدار A2 نسبت به سایر میلگردها، از آن در تولید خاموت استفاده می‌شود. محصولی که در این فرآیند به کار برده می‌شود، به شکل مستطیل یا مربع (بسته به ابعاد ستون یا تیر) است. نکته‌ی قابل توجه، این است که اصطلاحا به میلگرد عرضی، «خاموت» گفته می‌شود.

خاموت یکی از مؤلفه‌های مهم در سازه‌های بتنی است که برای اتصال میلگردهای عرضی در سازه‌های اسکلت بتنی استفاده می‌شود. این قطعه به صورت عمودی یا زاویه دار نسبت به میلگرد طولی قرار می‌گیرد و اتصالات میان میلگردهای عرضی را فراهم می‌کند.

از خاموت در آیین‌نامه‌های فنی مهندسی به عنوان فولاد برشی قائم، فولاد جان و فولاد عرضی یاد می‌شود. این اصطلاحات به انواع مختلف فولادهای استفاده شده در خاموت‌ها اشاره دارند که هر کدام ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند.

معمولاً خاموت‌های سایز ۸ و ۱۰ از میلگرد آجدار ساخته می‌شوند، اما گاهی اوقات از میلگرد ساده هم برای ساخت خاموت استفاده می‌شود. میلگرد ساده دارای سطح صاف و سیقلی است و در برخی موارد به جای میلگرد آجدار برای خاموت زنی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

میلگردهای آجدار هم در سه نوع با آج‌های مختلف تولید می‌شوند که هر کدام از این آج‌ها ویژگی‌های خاصی دارند و برای شرایط خاصی در سازه‌ها استفاده می‌شوند. استفاده از آج‌های مختلف می‌تواند تقویت و ایجاد اتصالات مناسب‌تر در سازه‌های بتنی را فراهم کند.

بنابراین، خاموت‌ها و میلگردهای مورد استفاده در سازه‌های اسکلت بتنی نقش مهمی در ایجاد اتصالات و ایمنی سازه دارند و انتخاب مناسب برای شرایط خاص سازه بسیار اهمیت دارد.

انواع میلگردهای خاموت

1. خاموت سنتی: این نوع خاموت با کمک اهرم و با دست تولید می‌شود. شکل ظاهری آن مربعی است و به عنوان پرکاربردترین نوع میلگرد خاموت در ساخت و سازهای ایرانی شناخته می‌شود.
2. خاموت معمولی: مشابه خاموت سنتی است، اما اندازه و قالب آن قابل تغییر است. در سازه‌های مختلف، می‌توان از این نوع خاموت استفاده کرد.
3. خاموت‌های مارپیچ: این خاموت‌ها با دست تولید نمی‌شوند، بلکه از دستگاه‌های CNC برای تولید آنها استفاده می‌شود. اندازه این میلگردها قابل تنظیم است و شکل ظاهری آنها متفاوت است.
4. خاموت ربات: تولید این نوع خاموت نیز با استفاده از خدمات برش cnc صورت می‌گیرد. این نوع خاموت از خاموت‌های مارپیچ با تفاوت در شکل ظاهری استفاده می‌کند؛ در یک سمت آنها مربعی بوده و در سمت دیگر شکل دیگری دارند.
5. خاموت سلولار: این نوع خاموت‌ها به فرم حلقه‌های بسته می‌باشند و استفاده از آنها می‌تواند استحکام بالایی در محل استفاده شده فراهم کند. از تکنولوژی Pi-Systems در تولید این نوع خاموت‌ها استفاده می‌شود که جدیدترین نوع خاموت‌های موجود در بازار هستند.

هر کدام از این انواع خاموت ممکن است بر اساس نیازهای خاص سازه‌ها یا محیط‌های مختلف ساختمانی مورد استفاده قرار گیرند. انتخاب نوع مناسب خاموت باید با توجه به خصوصیات فنی و امکانات موجود انجام شود تا اتصالات بتوانند به بهترین شکل ممکن تقویت و تضمین شوند.

کاربرد خاموت

خاموت‌ها یک نقش بسیار مهم در سازه‌های بتنی دارند و برای نگه‌داری و نگهداشتن میلگردهای عرضی به کار می‌روند. این عناصر به وسیله سیم آرماتور بندی به میلگردهای طولی متصل می‌شوند و نقشی بسیار حیاتی در تقویت و ایجاد اتصالات میان میلگردها در سازه دارند.

آهن‌آلات یا خاموت‌ها در ستون‌ها و سازه‌های بتنی به منظور افزایش استحکام و پایداری آرماتورهای طولی به کار می‌روند. علاوه بر این، نقش تکیه‌گاه جانبی برای آرماتورها را نیز دارند. استفاده از این تجهیزات در ستون‌ها به صورت توکار و تعبیه‌شده می‌تواند ستون‌ها را در برابر ضربه‌های شدید و نیز زلزله به مقدار قابل توجهی مقاوم کند.

با قرار دادن خاموت‌ها در ستون‌ها و تثبیت آرماتورهای طولی به وسیله آنها، ستون‌ها می‌توانند به طور موثری از پایداری بیشتری برخوردار شوند. وقتی که ستون‌ها تحت فشار زیاد قرار می‌گیرند، خاموت‌ها به عنوان نقاط تثبیتی و تکیه‌گاه‌ها برای آرماتورها عمل می‌کنند و از جانبیت و نیز کنترل کمانش یا پیچش آرماتورها جلوگیری می‌کنند.

همچنین، وجود خاموت‌ها به طور معمول در ستون‌ها و سازه‌های بتنی می‌تواند مقاومت آنها در برابر نیروهای ناشی از زلزله را افزایش دهد. این تقویت و تثبیت به عنوان یکی از استراتژی‌های افزایش ایمنی ستون‌ها و سازه‌های بتنی در شرایط زلزله مطرح می‌شود، زیرا خاموت‌ها باعث می‌شوند آرماتورها به خوبی در موقعیت‌های خاص خود قرار بگیرند و از پیچیدگی‌های ناشی از نیروهای زلزله محافظت کنند.

به کلی، استفاده از خاموت‌ها در ستون‌ها یکی از روش‌های مهم واقعی برای افزایش استحکام، پایداری و ایمنی سازه‌های بتنی، به خصوص در شرایط زلزله و نیروهای خارجی ناشی از عوامل مختلف است.

کاربردهای خاموت در سازه‌های بتنی شامل موارد زیر می‌شود:

1. نگهداری و نگه‌داشتن میلگردهای عرضی: خاموت‌ها به عنوان نقاط تثبیت و نگهداری میلگردهای عرضی عمل می‌کنند تا آنها به درستی در محل خود باقی بمانند و از حرکت ناخواسته جلوگیری کنند.
2. تقویت مقاومت بتن در برابر نیروهای کششی: یکی از ضعف‌های بتن، مقاومت آن در برابر نیروهای کششی است. میلگردها که توسط خاموت‌ها نگه‌داشته می‌شوند، کمک می‌کنند که نیروهای کششی که بر روی سازه اعمال می‌شوند، توسط میلگردها و خاموت‌ها تحمل شود.
3. مقاومت در برابر کمانش (پیچش): خاموت‌ها به عنوان تکیه‌گاه‌هایی عمل می‌کنند که از میلگردهای طولی در برابر کمانش و پیچش محافظت کرده و از آنها حفاظت می‌کنند. این اقدام می‌تواند از تخریب و خرابی سازه به دلیل فشارها و نیروهای غیرمنظم جلوگیری کند.

در کل، خاموت‌ها به عنوان اجزای اصلی در سیستم تقویت و ایجاد اتصالات میان میلگردها در سازه‌های بتنی از اهمیت بسیاری برخوردارند و نقش حیاتی در استحکام و سازماندهی صحیح سازه‌ها دارند.

قوانین خاموت گذاری در ساختمان

• قطر خاموت ها نباید از مقادیر زیر کمتر در نظر گرفته شود:
• یک سوم قطر بزرگترین میلگرد طولی با قطر حداکثر ۳۰ میلی متر
• ۱۰ میلی متر برای میلگردهای طولی با قطر بیش از ۳۰ میلی متر و نیز برای گروه میلگردهای در تماس
• قطر خاموت ها به هر حال نباید از ۸ میلی متر کمتر باشد.
• فاصله هر دو خاموت متوالی از هم نباید از مقادیر زیر بیشتر باشد:
• ۱۲ برابر قطر کوچکترین میلگرد طولی اعم از اینکه منفرد باشد یا عضوی از گروه میلگردهای در تماس به شمار آید.
• ۳۶ برابر قطر میلگرد خاموت
• کوچکترین بعد عضو فشاری
• ۲۵۰ میلی متر

استفاده خاموت در ساختمان

خاموت‌ها در ساختمان‌ها و به‌ویژه در سازه‌های بتنی به عنوان قطعاتی استفاده می‌شوند که وظیفه نگه‌داری و تثبیت میلگردهای عرضی را بر عهده دارند. این خاموت‌ها به شکل‌ها و طرح‌های مختلفی طراحی شده و در موارد مختلف ساختمانی استفاده می‌شوند. البته نوع و شکل استفاده از خاموت‌ها به میزان نیاز استحکامی و نیروهایی که بر سازه تأثیر می‌گذارند، مرتبط است.

1. آرماتورهای عرضی با خاموت‌های تنگ باز و بسته: این آرماتورها به صورت تنگ باز (open stirrups) و تنگ بسته (closed stirrups) در ساختمان‌ها به کار می‌روند. آرماتورهای عرضی تنگ باز به صورت تک شاخه (قلابی)، دو شاخه (رکابی) و یا چند شاخه (multi-legged) در سازه‌ها استفاده می‌شوند.
2. استفاده در شرایط نیروی پیچشی زیاد: اگر نیاز به تحمل نیروی پیچشی زیاد در سازه وجود دارد، خاموت‌های تنگ بسته به دلیل استحکام بیشتری که دارند، مورد استفاده قرار می‌گیرند. انتهای آنها معمولاً به میزان ۱۳۵ درجه به قسمت داخلی خم می‌شود تا مقاومت بیشتری در برابر نیروهای وارده فراهم شود.
3. نیاز به استحکام در برابر نیروهای برشی و پیچشی: خاموت‌های تنگ بسته به دلیل طراحی و ساختاری که دارند، مناسب برای مواجهه با نیروهای برشی و پیچشی هستند و در شرایطی که نیاز به اینگونه استحکام و پایداری در سازه وجود دارد، مورد استفاده قرار می‌گیرند.

در کل، استفاده از خاموت‌ها با شکل‌ها و طرح‌های مختلف به ویژه در مواقعی که نیاز به استحکام و پایداری بیشتری در برابر نیروهای مختلف دارید، می‌تواند به تقویت و ایمن‌سازی سازه کمک کند. طراحی و مهندسی صحیح برای استفاده از این خاموت‌ها در سازه‌ها می‌تواند اثربخشی و کارایی بالاتری در عملکرد سازه‌ها ایجاد کند.

نحوه متصل کردن خاموت به میلگرد اصلی

متصل کردن خاموت به میلگردهای اصلی یک مرحله حیاتی در تثبیت و استحکام سازه‌های بتنی است. این اتصالات با استفاده از جزء سوم یا سیم آرماتور صورت می‌گیرد. سیم آرماتور، که از مفتول‌های فولادی تشکیل شده است، برای قفل کردن خاموت به میلگردهای اصلی به کار می‌رود. روش‌های متداول برای اتصال این سیم آرماتور به میلگردهای اصلی عبارتند از:

1. گره لغزان (Twist and Slide): این روش متداولترین و رایج‌ترین روش اتصال است. در این روش، سیم آرماتور به دور میلگرد اصلی پیچیده و سپس با لغزش به جای خود قفل می‌شود. این گره معمولاً به اندازه کافی محکم است ولی نه به حدی که نیاز به استحکام فراوان داشته باشد.

1. گره صلیبی (Cross Overlap): این روش اتصال قوی‌تری نسبت به گره لغزان دارد. در این روش، سیم آرماتور به دور میلگرد اصلی پیچیده و سپس به صورت متقابل و صلیبی بر روی خود قفل می‌شود، این باعث افزایش استحکام اتصال می‌شود.
2. گره پشت گردنی (Back-Tie): این روش معمولاً برای اتصال خاموت به تیر و ستون‌های بتنی استفاده می‌شود. در این روش، سیم آرماتور به دور میلگرد اصلی پیچیده شده و سپس به پشت گردن میلگرد به شکل دوبل یا ساده متصل می‌شود، که این کار باعث تثبیت بیشتر خواهد شد.

نحوه اتصال و انتخاب روش مناسب برای متصل کردن خاموت به میلگردهای اصلی بستگی به نوع سازه، شرایط محیطی، و نیازهای استحکامی و مقاومتی دارد. هر روش اتصالی می‌تواند بر اساس شرایط خاص و نیازهای سازه مورد استفاده قرار گیرد تا ایمنی و استحکام سازه تضمین شود بنابراین باید در خرید میلگرد و خاموت مناسب دقت شود.